Deel 2: Recensie Het Schervengericht

Het schervengericht is geschreven door A.F.Th van der Heijden. Het behoort tot de cyclus 'Homo duplex', waarin een ‘God’ naar de aarde komt om de wereld grondig te veranderen. Van der Heijden is een autobiografisch schrijver; in zijn romans verwerkt hij vaak ervaringen uit zijn eigen leven. Zo ook in Tonio. Een requiemroman, een roman over het verlies van zijn 21-jarige zoon, die is omgekomen bij een auto-ongeluk. Dit boek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs en de NS Publieksprijs. Van der Heijden wordt gezien als een van de beste naoorlogse Nederlandse schrijvers en heeft meerdere literaire prijzen ontvangen. Voor het schervengericht kreeg hij de AKO Literatuurprijs. Dit zorgde zonder meer voor hoge verwachtingen bij het lezen van een van zijn meesterwerken.

Remo Woodehouse (schuilnaam: echte naam niet bekend) wordt veroordeeld tot vijf maanden in de gevangenis Choreo voor psychiatrisch onderzoek, beschuldigd van onwettige seksuele omgang. Uit gevaar voor eigen leven houdt hij zijn identiteit geheim. Samen met medegedetineerde Scott Maddox (ook een schuilnaam: hij heet eigenlijk Charlie Manson) maakt hij dagelijks de gevangenis schoon. Maddox is compleet in verband gewikkeld, waardoor slechts zijn ogen te zien zijn. Ze praten over allerlei dingen en gaandeweg wordt het duidelijk dat Maddox de moord op Woodehouse’s zwangere vrouw heeft georganiseerd. Woodehouse valt Maddox aan en ze belanden beiden een tijdje in de isoleercel. Daarna wordt het toegestaan dat ze nog steeds samen schoonmaken en uiteraard volgen er meerdere discussies die uitlopen op een gevecht. Een van de bewakers, Agraphiotis, ook wel ‘De Griek’, heeft hun ontmoeting geregeld en onderzoekt de confrontatie. Hij heeft een rol gespeeld in het ontsporen van Maddox en zijn sekte, met het doel een nieuwe wereldorde te creëren, wat hem niet is gelukt. Aan het eind van het verhaal heeft gevangene Maddox geen berouw voor zijn daden. Hij wordt gewurgd met een gitaarsnaar, maar het is niet duidelijk of hij dit heeft overleefd. Woodehouse wordt vrijgelaten, maar de rechter wil hem meteen weer opsluiten, dus vlucht hij naar Europa. 'De Griek' gaat naar Amsterdam, waar hij als gezinsvoogd werkt, met de hoop dat het kleine jongetje waarover hij voogd is, later de wereldorde zal omverwerpen, zoals hij dat eerst van Maddox verwacht had.

 

Het schervengericht is een prachtig boek en uitermate knap geschreven. Het zit vol met verwijzingen naar muziekstukken, kunst, historische context en mythologische verhalen uit de klassieke oudheid. Neem bijvoorbeeld de titel; ‘schervengericht’ was in de Atheense democratie een stemprocedure in de volksvergadering om politieke leiders die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Of deze mooie uitspraak op bladzijde 1047: “Buiten hing de winterschemering, maar hier was het dag, nee, meer dan dag.” Na een minuutje googelen kwam ik erachter dat dit een verwijzing was naar Plinius over de uitbarsting van de Vesuvius ‘Buiten was het nacht, nee, meer dan nacht.’ Moet je ook maar net kennen.
 

Er is heel wat kennis nodig, wil je dit boek door en door begrijpen. Daarom raad ik het jongeren  aan om er nog niet aan te beginnen en dit pas te doen op een meer ervaren en geleerdere leeftijd. Op die manier is het leuker om te lezen en makkelijker de verwijzingen te begrijpen. Wanneer dit dan toch lukt, geeft dat wel een extra voldaan gevoel.

 

Het vraagt niet per se veel moeite om het verhaal in te stappen. Om het duizend bladzijdes vol te houden is een ander verhaal. Het is niet bloeddorstig spannend of vlot verteld. Het is vooral erg intrigerend. De hele verstandshouding tussen twee personen met zo’n ingewikkelde relatie is gewoonweg fascinerend. Hoe zou jij reageren als de man die verantwoordelijk is voor de moord op mijn vrouw opeens voor je staat? Het verhaal heeft een zeer psychologische opbouw en gaat dieper in op de mens zelf en zijn dreefredenen. Het verschil tussen goed en kwaad, de juiste levensfilosofie. Achter iedere zin lijkt een diepere betekenis schuil te gaan. Voor de lezer is het soms een puzzel, maar wel een heel interessante. 100% boeiend. Het zet je aan het denken.

Sommige stukken in het verhaal zijn aan de duistere kant en een tikkeltje luguber. De moord op Woodehouse’s vrouw, de verkrachting waarvoor hij opgesloten zit. Het zijn aspecten die nog dagenlang door je hoofd blijven tollen. Voor de misdaadfanatici onder ons maakt dit het boek nog geweldiger dan het al is, voor anderen werkt het wellicht een beetje deprimerend.

 

Al met al is Het Schervengericht zonder twijfel een zeer grote aanrader. Historische context en psychologische hersenkrakers maken het moeilijk, maar hierdoor wordt het vooral een ontzettend sterk verhaal. Een van de meest aangrijpende boeken die ik ooit heb gelezen. Een dikke pil, maar gegarandeerd de moeite waard.