Deel 2: Recensie Het Schervengericht

Het schervengericht is geschreven door A.F.Th van der Heijden. Het behoort tot de cyclus 'Homo duplex', waarin een ‘God’ naar de aarde komt om de wereld grondig te veranderen. Van der Heijden is een autobiografisch schrijver; in zijn romans verwerkt hij vaak ervaringen uit zijn eigen leven. Zo ook in Tonio. Een requiemroman, een roman over het verlies van zijn 21-jarige zoon, die is omgekomen bij een auto-ongeluk. Dit boek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs en de NS Publieksprijs. Van der Heijden wordt gezien als een van de beste naoorlogse Nederlandse schrijvers en heeft meerdere literaire prijzen ontvangen. Voor het schervengericht kreeg hij de AKO Literatuurprijs. Dit zorgde zonder meer voor hoge verwachtingen bij het lezen van een van zijn meesterwerken.

Remo Woodehouse (schuilnaam: echte naam niet bekend) wordt veroordeeld tot vijf maanden in de gevangenis Choreo voor psychiatrisch onderzoek, beschuldigd van onwettige seksuele omgang. Uit gevaar voor eigen leven houdt hij zijn identiteit geheim. Samen met medegedetineerde Scott Maddox (ook een schuilnaam: hij heet eigenlijk Charlie Manson) maakt hij dagelijks de gevangenis schoon. Maddox is compleet in verband gewikkeld, waardoor slechts zijn ogen te zien zijn. Ze praten over allerlei dingen en gaandeweg wordt het duidelijk dat Maddox de moord op Woodehouse’s zwangere vrouw heeft georganiseerd. Woodehouse valt Maddox aan en ze belanden beiden een tijdje in de isoleercel. Daarna wordt het toegestaan dat ze nog steeds samen schoonmaken en uiteraard volgen er meerdere discussies die uitlopen op een gevecht. Een van de bewakers, Agraphiotis, ook wel ‘De Griek’, heeft hun ontmoeting geregeld en onderzoekt de confrontatie. Hij heeft een rol gespeeld in het ontsporen van Maddox en zijn sekte, met het doel een nieuwe wereldorde te creëren, wat hem niet is gelukt. Aan het eind van het verhaal heeft gevangene Maddox geen berouw voor zijn daden. Hij wordt gewurgd met een gitaarsnaar, maar het is niet duidelijk of hij dit heeft overleefd. Woodehouse wordt vrijgelaten, maar de rechter wil hem meteen weer opsluiten, dus vlucht hij naar Europa. 'De Griek' gaat naar Amsterdam, waar hij als gezinsvoogd werkt, met de hoop dat het kleine jongetje waarover hij voogd is, later de wereldorde zal omverwerpen, zoals hij dat eerst van Maddox verwacht had.

 

Het schervengericht is een prachtig boek en uitermate knap geschreven. Het zit vol met verwijzingen naar muziekstukken, kunst, historische context en mythologische verhalen uit de klassieke oudheid. Neem bijvoorbeeld de titel; ‘schervengericht’ was in de Atheense democratie een stemprocedure in de volksvergadering om politieke leiders die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Of deze mooie uitspraak op bladzijde 1047: “Buiten hing de winterschemering, maar hier was het dag, nee, meer dan dag.” Na een minuutje googelen kwam ik erachter dat dit een verwijzing was naar Plinius over de uitbarsting van de Vesuvius ‘Buiten was het nacht, nee, meer dan nacht.’ Moet je ook maar net kennen.
 

Er is heel wat kennis nodig, wil je dit boek door en door begrijpen. Daarom raad ik het jongeren  aan om er nog niet aan te beginnen en dit pas te doen op een meer ervaren en geleerdere leeftijd. Op die manier is het leuker om te lezen en makkelijker de verwijzingen te begrijpen. Wanneer dit dan toch lukt, geeft dat wel een extra voldaan gevoel.

 

Het vraagt niet per se veel moeite om het verhaal in te stappen. Om het duizend bladzijdes vol te houden is een ander verhaal. Het is niet bloeddorstig spannend of vlot verteld. Het is vooral erg intrigerend. De hele verstandshouding tussen twee personen met zo’n ingewikkelde relatie is gewoonweg fascinerend. Hoe zou jij reageren als de man die verantwoordelijk is voor de moord op mijn vrouw opeens voor je staat? Het verhaal heeft een zeer psychologische opbouw en gaat dieper in op de mens zelf en zijn dreefredenen. Het verschil tussen goed en kwaad, de juiste levensfilosofie. Achter iedere zin lijkt een diepere betekenis schuil te gaan. Voor de lezer is het soms een puzzel, maar wel een heel interessante. 100% boeiend. Het zet je aan het denken.

Sommige stukken in het verhaal zijn aan de duistere kant en een tikkeltje luguber. De moord op Woodehouse’s vrouw, de verkrachting waarvoor hij opgesloten zit. Het zijn aspecten die nog dagenlang door je hoofd blijven tollen. Voor de misdaadfanatici onder ons maakt dit het boek nog geweldiger dan het al is, voor anderen werkt het wellicht een beetje deprimerend.

 

Al met al is Het Schervengericht zonder twijfel een zeer grote aanrader. Historische context en psychologische hersenkrakers maken het moeilijk, maar hierdoor wordt het vooral een ontzettend sterk verhaal. Een van de meest aangrijpende boeken die ik ooit heb gelezen. Een dikke pil, maar gegarandeerd de moeite waard.

deel 1 opdracht recensie; algemene informatie

A.F.Th. van der Heijden

Het schervengericht
Amsterdam, Em. Querido’s Uitgeverij 2007
1051 bladzijdes

Genre: psychologische roman

 

“In de nacht van 8 op 9 augustus 1969 werden in Hollywood Sharon Tate (de vrouw van Roman Polanski) en haar gasten afgeslacht door een bende, die daartoe de opdracht had van Charles Manson, hun leider. Op het eerste oog leek het alsof de slachtoffers willekeurig waren gekozen uit de groep rijken die rondom Hollywood woonde. Charles Manson had de bizarre theorie ontwikkeld dat er een rassenoorlog zou uitbreken, waarbij alle blanken om het leven zouden komen. Behalve Charles Manson en zijn volgelingen, want die zouden zich tijdens de oorlog verborgen houden op een geheime plek in de woestijn, een soort paradijs van melk en honing. Na afloop van de oorlog zou Charles Manson te voorschijn komen om de wereldleiding op zich te nemen, want zoiets kon je niet aan zwarten overlaten. Naar Mansons zin liet de rassenoorlog te lang op zich wachten, dus hij besloot een handje te helpen. De moorden op Sharon Tate en haar gasten en een dag later op het echtpaar LaBianca zouden worden toegeschreven aan zwarten, want de moordenaars zouden racistische tekens achterlaten die in die richting zouden wijzen. Ze schreven 'Pig' met het bloed van Sharon Tate op de voordeur, en 'War' met meskerven op de buik van La Bianca.”

Samenvatting van Leestafel.nl

“In Schervengericht laat A.F.Th. Charles Manson en Roman Polanski elkaar ontmoeten in de gevangenis. In het boek worden schuilnamen gebruikt: Maddox en Woodehouse. Het is echter steeds duidelijk om wie het gaat, want het grootste deel van de gebeurtenissen en achtergrondverhalen is op historische feiten gebaseerd.

De ontmoeting is overigens geen toeval, maar wordt georganiseerd door de Griek, die als verteller in het boek een belangrijke plaats inneemt. Hij is geen mens, maar misschien een God. Geen Christelijke God, want alwetend en almachtig is hij niet. Hij is eerder een Griekse God, die al eeuwenlang van de Berg afdaalt om zich met de mensen en hun wereld te bemoeien. In de tijd dat het verhaal speelt (1978) woont hij in Amsterdam bij een boekhandelaar en is hij voogd over Tibbot, die moeilijke voetjes heeft. Misschien zijn het hoefjes, die aan het groeien zijn en is Tibbot een duiveltje in de groei: in ieder geval is voor Tibbot in de toekomst een grootste taak weggelegd, namelijk de Wereldstaking.

De Griek had Manson in de jaren zestig voor zijn karretje willen spannen om de wereld op zijn kop te zetten, maar Manson heeft er een zooitje van gemaakt. Daar moet hij voor boeten. Woodehouse zoekt antwoord naar de vraag op het waarom van de moord op zijn vrouw. Hij ondervraagt Maddox voortdurend. Het antwoord vindt hij niet, tenminste, niet op een bevredigende manier. In zekere zin vindt hij het wel en blijkt de werkelijkheid nog gruwelijker dan hij zich had kunnen voorstellen. De slachtoffers waren namelijk helemaal niet zo willekeurig gekozen als zich eerst liet aanzien, Maddox had persoonlijke rancune tegen het huis en zelfs tegen de inwoners. Misschien hoopt Woodehouse dat Maddox na al die jaren gevangenis tot inkeer is gekomen, dat hij inziet hoe fout en gruwelijk de moorden waren. Dat gebeurt niet. Maddox gelooft nog altijd in zijn waanzinnige theorie en acht de moorden een volkomen legitiem middel om zijn doel te bereiken. Hij zou het weer doen, als hij de kans kreeg. Geen berouw dus, integendeel.”

http://www.leestafel.info/a-f-th-van-der-heijden